Ελαιώνας από Χαλκό
( φλεγόμενος και μη κατακαιόμενος )

Και τους μεν εμπρηστάς των δασών
Καταδιώκομε, ενώ τους καταστροφείς
Του Ελαιώνος καμαρώνομεν
Λ. Καμπούρογλου, 1920

            Βλέποντας ξανά τη γλυπτική του Άγγελου Παναγιωτίδη μετά την τρομακτική εμπειρία των πρόσφατων πυρκαγιών σκέφτηκα, πάλι, πόσο καθοριστικά η τέχνη μπορεί να συνοψίζει με τα έργα της το απόσταγμα της ανθρώπινης εμπειρίας, να παρηγορεί, να ειδοποιεί, να προβληματίζει και να προβλέπει. Η τέχνη, σαν τη μαντική δάφνη της Πυθίας διαθέτει τη δυνατότητα να αναβιώνει μαγικά το παρελθόν αλλά και να οραματίζεται θαυμαστά το μέλλον. Να είναι άλλοτε Οφηλία κι άλλοτε Κασσάνδρα. Άλλοτε φωτεινός Αρχάγγελος Γαβριήλ κι άλλοτε σκοτεινός Ταξιάρχης Μιχαήλ. Εξαρτάται από την ευαισθησία του ανθρώπινου υποκείμενου το αν ο χρησμός της Τέχνης καταστεί ευφρόσυνος ή ζοφερός. Σε τελική ανάλυση, το μέλλον είναι στα χέρια μας. Όπως εξάλλου και το παρόν και όπως υπήρξε και το παρελθόν! Απ’τα έργα του ανθρώπου, εκείνα της τέχνης μόνο καταξιώνουν το πέρασμα του απ’τη γη. Τα λοιπά έργα του ανθρώπου, στην πλειοψηφία τους, κάνουν τους ανθρώπους είτε να ντρέπονται, είτε να πενθούν. Ποιο απ’τα δυο είναι χειρότερο, κρίνετε το μόνοι σας.
Τα έργα του Άγγελου Παναγιωτίδη, τώρα, τόσο κλασικά, τόσο σύγχρονα, υποβάλλουν τον θεατή τους σε μια στοχαστική διαδικασία… σε μιαν εμπειρία σχεδόν μυστική. Σιγά-σιγά παρασύρεσαι από την εντυπωσιακή κατασκευή, τον αληθοφανή ιλουζιονισμό τις λεπτομέρειας, τα κλαδιά που φυσάει ο άνεμος χωρίς πνοή, και βυθίζεσαι σ’ένα δάσος μορφών που φλέγονται αλλά δεν κατακάθονται. Ο ορείχαλκος, η πατίνα, το πλάσιμο του μετάλλου, οι αποχρώσεις που του δίνουν η φωτιά ή το σφυρί η τελική επεξεργασία ενός υλικού δύσκολου που υποτάσσεται όμως στα χέρια ενός πείσμονα και υπομονετικού, σύγχρονου Ήφαιστου, δημιουργούν ένα σύνολο μοναδικό. Πρόκειται για έναν αισθητικό «Ελαιώνα» που δημιουργήθηκε σήμερα για να συμβολίσει τόσο το χτες- μιαν χαρισάμενη εποχή που την σπαταλήσαμε όσο και το αύριο. Ένα αύριο που ΔΕΝ μπορεί παρά να λάβει υπ’όψιν το περιβάλλον και τις ανάγκες του αν βέβαια φιλοδοξεί ο άνθρωπος να συνεχίσει την περιπέτεια του στον πλανήτη.
Ο Άγγελος Παναγιωτίδης, θαυμαστά αυτοδίδακτος επιδέξια σοφός, διαλέγει την ελιά, το διαχρονικό σύμβολο μιας ιδανικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας δηλαδή φιλειρηνικής η οποία συνδυάζει τη χαρούμενη εργασία και τα αγλαά έργα του πολιτισμού, για να μιλήσει για πράγματα άμεσης προτεραιότητας και τραγικών συνεπειών. Διερωτώμαι, ποιος δεν αντιλαμβάνεται τον υπόγειο σπαραγμό αυτής της σιωπηλής και τρυφερής τέχνης; Σε μιαν εποχή κρίσεως της γλυπτικής και αμηχανίας των δημόσιων μνημείων ο δημιουργός επιστρέφει σε ένα αντιρητορικό θέμα, ένα δέντρο, ένα κλαδί, στους καρπούς της ελιάς και μιλάει εκκωφαντικά χωρίς να χρησιμοποιεί λόγια. Ποιος δεν τον ακούει; Εφόσον πέρασε η εποχή που κηρύσσαμε αθώους όσους, δηλώνουν  ότι δεν καταλαβαίνουν. «Αναμάρτητος» πια δεν υπάρχει.
Πιο συγκεκριμένα τώρα στη δουλειά του Άγγελου Παναγιωτίδη, ενός μετρ του είδους, συνυπάρχουν αρμονικά η γλυπτική φόρμα, δουλεμένη στην εντέλεια, το ζωγραφικό εφέ που παίζει με το χρώμα και η θεατρική- ψευδαισθητική ανάπλαση του χώρου. Τα δέντρα του, οι κορμοί, τα φύλλα, οι ελιές κι οι καρποί τους συγκροτούν ένα αισθητικό όλον μοναδικής ενάργειας. Πρόκειται για ένα ασημόχρυσο δάσος από μικρές και μεγάλες ελιές που ταξιδεύει σε νοητό, σ’ονειρικό πέλαγος και που δονείται από την ένταση όλων εκείνων των χυμών, οι οποίοι ασφυκτιούν στις φλεβώσεις των κορμών τους. Συμβολικά πρόκειται για μιαν κατακαιόμενη κατασκευή πολιτισμού σε έναν κόσμο που φλέγεται από παράνοια. Τα 35 περίπου ελαιόδεντρα που αναπνέουν, που αργοσαλεύουν σα ρυθμική μουσική στην κεντρική αίθουσα του Εικαστικού Κύκλου, αποτελούν ένα γλυπτικό περιβάλλον τόσο εντυπωσιακό, τόσο ανακουφιστικά παρήγορο ώστε να καθηλώνει τον θεατή. Πρόκειται για καλλιτεχνικές μορφές που αναπτύσσονται από μέσα προς τα έξω όπως συμβαίνει και στη φύση και οι οποίες φλέγονται αλλά δεν κατακαίγονται. Εφόσον τις διαμεσολαβεί το θαύμα της τέχνης. Γι’αυτό μίλησα πιο πάνω για να ανακούφιση και παρηγοριά. Αυτά τα δέντρα, τα δέντρα της τέχνης θα επιβιώσουν. Με στόχο κάποτε να διαπλάσουν ανθρώπους αλλιώτικους και ιδεολογίες τέτοιες που θα αγαπήσουν και θα ξαναγεννήσουν τα άλλα δέντρα, τα δέντρα της φύσης τα οποία τόσο χειμάζονται από την ανθρώπινη επιθετικότητα. Και αυτό είναι πολύ σπουδαίο.

ΥΓ. Η πρώτη Ελιά του κόσμου φύτρωσε στην Ακρόπολη. Τι τεράστια ευθύνη για μας!

Μάνος Στεφανίδης
26.1.2008